Evangelisch-Lutherse Gemeente Utrecht-Zeist

6^e zondag van Pasen -Rogate

Afscheidsdienst van ds. Catrien van Opstal

Afbeelding: Werner Franzen, 'Zachæus’ (brons), 1983


Orde van dienst

Voorbereiding
(de Ursulinnen worden alleen bij heel bijzondere gelegenheden getoond!)
Stilte

Klokgelui

Gebed van toenadering: lied 220: 1



Introïtus
voorzang: antifoon
 
Allen herhalen de antifoon

Kyrie & Gloria
Wij roepen om mensen die niet gezien worden,
aan wie voorbij wordt gegaan
Wij roepen om mensen wanneer wij ons voor elkaar verstoppen
Wij roepen om mensen die zichzelf onzichtbaar maken,
Wij roepen tot U, omdat wij door U gezien zijn,
met de waarheid van de liefde.

Groot gloria 

Dienst van het Woord

Groet

Zondagsgebed

God onze Vader, licht en leven, liefde en erbarmen,
U schept de levensadem, U schenkt de levensgeest,
Uw adem heeft ons aangeraakt en zie daar zijn wij.
Wij danken voor het wonder van hemel en aarde,
van kleur en geur, de wonderen van noem het maar op,
het wonder van mensen die samen zijn.
Schenk ons uw Geest , ook hier en nu,
zodat wij gewaar worden: 
in het lied, onze ziel,
de pit van uw Woord,
in ons gebed: ons geloof en onze wereld vol wanhoop en hoop.
Door Jezus Christus onze Heer, die met U en de Geest leeft en regeert, nu en in eeuwigheid.
Amen

Canon: 284 kindercantorij & allen

Lezing uit het Oude Testament: Genesis 3: 4-13
4 ‘Jullie zullen helemaal niet sterven,’ zei de slang. 5 ‘Integendeel, God weet dat jullie de ogen zullen opengaan zodra je daarvan eet, dat jullie dan als goden zullen zijn en kennis zullen hebben van goed en kwaad.’

6 De vrouw keek naar de boom. Zijn vruchten zagen er heerlijk uit, ze waren een lust voor het oog, en ze vond het aanlokkelijk dat de boom haar wijsheid zou schenken. Ze plukte een paar vruchten en at ervan. Ze gaf ook wat aan haar man, die bij haar was, en ook hij at ervan. 7 Toen gingen hun beiden de ogen open en merkten ze dat ze naakt waren. Daarom regen ze vijgenbladeren aan elkaar en maakten er lendenschorten van.

8 Toen de mens en zijn vrouw God, de HEER, in de koelte van de avondwind door de tuin hoorden wandelen, verborgen zij zich voor hem tussen de bomen. 9 Maar God, de HEER, riep de mens: ‘Waar ben je?’ 10 Hij antwoordde: ‘Ik hoorde u in de tuin en werd bang omdat ik naakt ben; daarom verborg ik me.’ 11 ‘Wie heeft je verteld dat je naakt bent? Heb je soms gegeten van de boom waarvan ik je verboden had te eten?’ 12 De mens antwoordde: ‘De vrouw die u hebt gemaakt om mij terzijde te staan, heeft mij vruchten van de boom gegeven en toen heb ik ervan gegeten.’ 13 ‘Waarom heb je dat gedaan?’ vroeg God, de HEER, aan de vrouw. En zij antwoordde: ‘De slang heeft me misleid en toen heb ik ervan gegeten.’


Graduale: psalm 8c
refrein: 1 voorzang, 2 allen

Epistellezing: Efeze 3: 14-21
14 Daarom buig ik mijn knieën voor de Vader, 15 die de vader is van elke gemeenschap in de hemelsferen en op aarde. 16 Moge hij vanuit zijn rijke luister uw innerlijke wezen kracht en sterkte schenken door zijn Geest, 17 zodat door uw geloof Christus kan gaan wonen in uw hart, en u geworteld en gegrondvest blijft in de liefde. 18 Dan zult u met alle heiligen de lengte en de breedte, de hoogte en de diepte kunnen begrijpen, 19 ja de liefde van Christus kennen die alle kennis te boven gaat, opdat u zult volstromen met Gods volkomenheid.

20 Aan Hem die door de kracht die in ons werkt bij machte is oneindig veel meer te doen dan wij vragen of denken, 21 aan Hem komt de eer toe, in de kerk en in Christus Jezus, tot in alle generaties, tot in alle eeuwigheid. Amen.

Zondagslied: 'Gott ist nur Liebe' (Taize)
1. Instrumentaal
2. voorzang
3. allen (mf)
allen (f)
allen (P)

Allen gaan staan
Halleluja
Voorzang: Alleluia! Gods goedheid houdt ons staande zolang de wereld staat!
Houd dan de lofzang gaande voor God die leven laat. Alleluia!
Toonzetting Alleluia: Dieterich Buxtehude (1637-1707)

Evangelielezing: Lucas 19: 1-10
19:1 Jezus ging Jericho in en trok door de stad.
2 Er was daar een man die Zacheüs heette, een rijke hoofdtollenaar.
3 Hij wilde Jezus zien, om te weten te komen wat voor iemand het was, maar dat lukte hem niet vanwege de menigte, want hij was klein van stuk. 4 Daarom liep hij snel vooruit en klom in een vijgenboom om Jezus te kunnen zien wanneer hij voorbijkwam.
5 Toen Jezus daar langskwam, keek hij naar boven en zei: ‘Zacheüs, kom vlug naar beneden, want vandaag moet ik in jouw huis verblijven.’
6 Zacheüs kwam meteen naar beneden en ontving Jezus vol vreugde bij zich thuis. 7 Allen die dit zagen, zeiden morrend tegen elkaar: ‘Hij is het huis van een zondig mens binnengegaan om onderdak te vinden voor de nacht.’ 8 Maar Zacheüs was gaan staan en zei tegen de Heer: ‘Kijk, Heer, de helft van mijn bezittingen geef ik aan de armen, en als ik iemand iets heb afgeperst vergoed ik het viervoudig.’ 9 Jezus zei tegen hem: ‘Vandaag is dit huis redding ten deel gevallen, want ook hij is een zoon van Abraham. 10 De Mensenzoon is gekomen om te zoeken en te redden wat verloren was.’

Lied 513


Allen gaan zitten

Verkondiging

Gemeente van onze heer en broeder Jezus Christus,
Vragen te over, als mens. Waarom?
Waarom is de aarde geen paradijs, terwijl het toch een paradijs is? Waarom die vervreemding tussen mensen, die angsten, terwijl we toch allemaal schepselen van God zijn? Waarom geweld, dat alles kapot maakt tot in volgende generaties?
De eerste hoofdstukken in de Bijbel vertellen verhalen om daar een vinger achter te krijgen: waarom deze volmaakte aarde vol levenskracht tot in elk wonderbaar detail van sapstroom en bloedsomloop, de omloop van water naar damp en wolk en regen, het instrumentarium of de kleuren of wat niet al, waar zelfs het kleinste insect nog mee is uitgerust om precies dat te kunnen wat voor haar leven nodig is, toch geen paradijs is.
De mens wil weten. Wij zijn te verleiden met onbekende verten, met een wereld om ons heen die ons fascineert en uitdaagt om te begrijpen en te hanteren. Verworven kennis, die altijd weer om meer vraagt, omdat weten vooral duidelijk maakt, wat we dan nog weer níet weten. Wij denken over grenzen heen, wij kennen verlangen naar anders, naar beter, naar vrede, wij verzinnen utopieën.
Wij hebben onze verbeelding en maken muziek en wij schrijven gedichten omdat we zo vol zitten van vragen, gedachten, gevoelens die uitgedrukt willen worden. Het leven ligt open voor ons en toch kan het voelen alsof er nog veel meer achter verborgen ligt, dat ons ontgaat. Het gaat ons verstand te boven. Wij denken ons transcendentie: dat wat ons overstijgt en wij zeggen: ‘God’.
Wij happen naar adem bij het mysterie van het leven, en wij zeggen amen.
Onze ogen zijn open gegaan, vertelt Genesis. Die vrucht die je kennis zal geven van goed en kwaad, die opent de ogen. Het lijkt mij dat dat bij uitstek het beeld is voor de mens die toeschouwer wordt. Het is het kijken geworden, dat afstand schept. Tot jezelf, tot de ander. De mens valt niet met meer zichzelf samen, maar kan zichzelf opeens bekijken met de ogen van een vreemde. Zelfbewustzijn, zeggen we. En ziet dan ook de ander als principieel anders dan zichzelf en de vervreemding is geboren. Dat is de prijs van het kennen van goed en kwaad. Maar van nu af zijn wij dus mensen die kunnen kiezen, beslissen, wikken en wegen tussen goed en kwaad, om te onderscheiden waar het op aan komt.
“Toen gingen hun beider ogen open en ze zagen dat ze naakt waren. Daarom regen de vijgenbladeren aan elkaar en maakten er lendenschorten van.” Volgens de schrijver van Genesis is schaamte het eerste resultaat van ons kennen. Schaamte, leerde ik, richt zich op jezelf. Schuld richt zich op de ander. Het begint met schaamte en het begin van geheimen is geboren: ze bedekken zich met vijgenbladeren. En als ’s avonds God op zijn avondwandeling aan komt kuieren, verbergen ze zich ook voor Hem. Waar ben je? Mens, waar ben je? God en mens raken zoek voor elkaar. Ik werd bang, zegt de mens. Angst doet zijn intrede.
En de kettingreactie van de schuld is begonnen: ze proberen zich in te dekken, hun eigen aandeel toe te dekken met: de vrouw die u hebt gemaakt om mij terzijde te staan, de slang heeft me misleid… van het een komt het ander.
Zacheüs zit in de vijgenboom. Hij zit verscholen, maar hij zit er vooral in om uitzicht te hebben!
Daar heb je weer die nieuwsgierige mens, met zijn verlangen en zijn schaamte en zijn angst.
Tollenaar, belastingontvanger van de Romeinen en zoals te doen gebruikelijk bij dat beroep ook ontvanger voor zichzelf. Dat is weer die verleiding, waar Genesis al van sprak. Zacheüs is een vervreemde van zijn eigen volk. Hij heeft macht en geld verkregen, maar onvrij heeft het hem ook gemaakt, lijkt mij.
En dan word ik zo vrolijk! Zacheüs zit te kijk! Jezus ziet hem, deze edelachtbare tollenaar als een schooljongen in de boom geklommen. En hoe verrukkelijk direct is wat hij tegen hem zegt:
“Zacheüs, kom vlug naar beneden, ik moet vandaag in jouw huis zijn. Recht uit het hart.
Recht in het hart.
Geen enkele oordeel; een uitgestoken hand, geen opgeheven vinger; de bevrijdende liefde van Christus, die als een pijl dwars door de pantsering van geharnaste vijgenbladeren heen schiet: kom vlug naar beneden. Ik moet in jouw huis zijn. Vandaag. Jezus en Zacheüs wandelen samen naar huis- zie ze gaan!; zou het ook daar een avondwandelingetje zijn?
De mens, Zacheüs, in zijn vaste rol van tollenaar, met zijn beelden over zichzelf en de beelden die anderen van hem hebben. De rol, die je zelf vormt en waar je je op een gegeven moment ook helemaal naar voegen gaat: dit ben ik dan. Die gaat aan vrolijke flarden.
Zacheüs wordt opnieuw geboren. Hij komt meteen naar beneden, voor het oog van heel die massa, en ontvangt Jezus vol vreugde bij zich thuis. Ook daar aan tafel horen we van geen vermaning.
Het gebeurt vanzelf.  
Zacheüs is weer naakt, en dat is geen beletsel meer, maar juist een verlossing.
Hij durft weer naar zichzelf te kijken. Hij verlost zich dan ook in één moeite door van zijn schuld. De schaamte voorbij. Hij is weer volledig mens.
Dat is wat we in de doop ontvangen: God blijft ons zien in onze kern. Kijkt door vijgenbladeren en alles wat wij in onze geschiedenis opdoen heen. Wij zijn schepselen. Als een vader en moeder, als het goed is, van hun hartenbloed houden uit het diepste van hun hart, hoeveel te meer dan God?

De God, van wie ik houd. Die ik als kind leerde kennen in de Bijbelverhalen, gelezen aan tafel, dat begon met het waterdruppeltje in de oervloed, dat getuige was van de schepping en land zag ontstaan en het licht en het groen zag komen en de mens blij; in het witte kerkje in Bunnik, waar ik eerbied voelde, ontzag.
Een mevrouw die huilde – er werd gedoopt- en ik vroeg het bezorgd aan mijn moeder; die mevrouw huilt snel zei ze. En nu weet ik: het is ontroering.

Daar ging iets open in mij, dat is altijd open blijven staan.
Een verlangen naar, maar ook een besef van een liefde die groter is dan wij voor mogelijk houden, een ontferming, die mij en u ziet, -hoe hoog in de boom ook, hoe weggestopt ook-,

En ik kan uitzien naar dat moment dat we in staat zullen zijn, om met Paulus te spreken, om te vatten hoe groot de breedte en de lengte, en hoogte en diepte is en te kennen de liefde van Christus, die de kennis te boven gaat, en wij vervuld worden van de volheid Gods.
In deze gemeente, in onze erediensten, in onze omgang met elkaar, heb ik dat geproefd.
Hebben we dat geproefd en beleefd en bezongen.
Het was een zegen.

AMEN

Lied 225

3. Aria (Sopraan)
Er segnet,
die den Herrn fürchten, beide, Kleine und Grosse.
Hij zegent,
die de Heer vrezen, zowel kleinen als groten.

4. Duet (Tenor & Bas)
Der Herr segne euch je mehr und mehr,
euch und eure Kinder.
Moge de Heer jullie zegenen meer en meer,
jullie en jullie kinderen.

5. Koor
lhr seid die Gesegneten des Herrn,
der Himmel und Erde
gemacht hat. Amen.
Jullie zijn de gezegenden van de Heer,
die hemel en aarde gemaakt heeft. Amen.
Psalm 115: 12-15


Dienst van gaven en gebeden

Afkondigingen
Collecte   1. Voor het werk in de eigen gemeente;
2. Voor het ouderenwerk in de gemeente

Muziek tijdens de collecte: Allegro uit Fluitconcert in G (Op.4) – Christoph Willibald von Gluck (1714-1787)

Woorden van afscheid

Voorbeden
Dankgebed en Voorbede
Acclamatie:
O Heer, bevestig ons bestaan, noem ons bij onze naam.
Tekst: Hanna Lam Melodie: Wim ter Burg (refrein LB 354)
Eeuwige God, van alle tijden, van generatie op generatie, Nabije- Verre, Ongeziene, Een en al liefde voor mensen, gezicht geworden voor ons in Jezus van Nazareth,
Wandel mee in ons leven, zoek ons op in de avondkoelte, ga mee met ons in de hitte van de dag en de drukte van het leven en vraag ons steeds weer: Mens, waar ben je? Ja, zoek ons op en leg de verbinding weer, als wij sprakeloos/verstomd  zijn.
Wees de zuivere stem van ons geweten, begeester ons, dat wij ons oordeel opschorten en de ander zo maar willen ontmoeten, help ons in goed en kwaad en bij alles daartussenin, alles wat menselijk is. Dat wij open en bloot durven leven, de schaamte voorbij.
Zo bidden wij samen: O Heer, bevestig ons bestaan, noem ons bij onze naam.

Wij bidden om wat op de aarde omgaat: volkeren en machten verwikkeld in een eindeloze strijd en op zoek naar het evenwicht dat wij maar niet bereiken. Mensen in uitzichtloze omstandigheden, woedend of murw, die elke dag weer moeten zien te overleven. Maar ook: hoe mensen elkaar helpen, voor elkaar opkomen, opkomen voor de aarde en haar toekomst, nood lenigen.
Hoe mensen met elkaar feest vieren en het goed hebben.
Wij vragen om de geestkracht van de liefde en de vrede
Zo bidden wij samen: O Heer, bevestig ons bestaan, noem ons bij onze naam.
Wij bidden voor uw kerk over heel de wereld in haar talloze uitingsvormen.
Dat zij een plaats zal zijn, waar mensen bezield worden, vreugde vinden, troost ontvangen, nieuwe vrijheid vinden, inspiratie opdoen om te hopen en daarnaar te handelen.
Wij danken voor deze gemeente, waar wij deel van uitmaken.
Wij danken voor de eenheid in verscheidenheid, voor wat er is aan saamhorigheid, voor de onderlinge ondersteuning en gebed danken wij; hoe wij elkaar kunnen enthousiasmeren en bemoedigen. Wij danken voor collegialiteit en vertrouwen, voor elke betrokken inzet. Voor zorgvuldigheid en aandacht. Waai ons open en sterk ons vertrouwen voor nu en morgen.
Zo bidden wij samen: O Heer, bevestig ons bestaan, noem ons bij onze naam.

Voor wat ons persoonlijk bezighoudt, bidden wij,
voor waar ons leven verstopt zit, dichtgeslibd is.
voor waar wij extra moed en liefde nodig hebben in onze relaties,
voor waar wij zorgen hebben of teleurstelling ons moe maakt,
waar onzekerheid of ziekte of gemis ons uit het lood slaan,
voor waar wij bouwen en plannen hebben, ideeën en vergezichten,
voor ons dagelijks leven bidden wij: wees ons nabij.
Zo bidden wij samen
… Stil gebed….

Onze Vader, die in de hemelen zijt,
Uw Naam worde geheiligd, Uw rijk kome, Uw wil geschiede
gelijk in de hemel, alzo ook op aarde;
geef ons heden ons dagelijks brood; en vergeef ons onze schulden,
en leid ons niet in verzoeking, maar verlos ons van het kwade.

Allen gaan staan en vormen een kring

Slotlied: 416

Tekst: Jeremiah Rankin - 'God be with you till we meet again' Vertaling: Gert Landman Muziek: Ralph Vaughan Wiliams - RANDOLPH

Zegen
gemeente:

Daarna werd er koffie met allerlei heerlijks gegeten, waarna we teruggestuurd werden naar de kerk:
De afscheidsredes van Izaäk, de lieve collega, de pastor pastorum, en ook Catrien zei zo af en toe iets geestigs tussendoor.
Ze kreeg een bankje voor in de tuin, met een Luthers schildje erop.
Misschien komt er nog een stoel bij voor binnen, want je kunt niet altijd buiten zitten...

Met heerlijke hapjes, wijn en allerlei alcoholvrije dranken mondde het uit in een gezellige receptie.

Om vijf voor half drie werden we met zachte maar vastberaden hand de kerk uit gewerkt: er moest een koor repeteren voor het concert van vier uur.
Catrien zei later dankbaar: Het was magnifiek!
Dat vonden we van haar ook.